Τουριστική Διαδρομή Παλαιού
ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΚΑΡΛΟΒΑΣΙ
Ως οικισμός χτίστηκε αμέσως μετά τον επανοικισμό της Σάμου που χρονολογείται περί το 1575 μ.χ. Εδώ εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι κάτοικοι του Καρλοβάσου, που ήρθαν από τις γύρω περιοχές, επιλέγοντας έναν τόπο που ενώ βρισκόταν κοντά στην θάλασσα, μπορούσε συγχρόνως να μην διακρίνεται από τα διερχόμενα πειρατικά πλοία που λυμαίνονταν την περιοχή. Στο σημείο του λόφου στο οποίο βρίσκεται σήμερα η Αγία Τριάδα έχουν βρεθεί λείψανα παλαιών οχυρώσεων. Είναι γνωστό ότι σε κείνο το σημείο υπήρχε μικρό κάστρο στο οποίο προστατεύονταν οι κάτοικοι σε περίοδο επιδρομών.
Αργότερα, κατά τον 18ο αιώνα, εγκαταστάθηκαν στο Παλαιό Καρλόβασι πρόσφυγες από την Πελοπόννησο και ιδιαίτερα από την περιοχή του Ναυπλίου.
Το Παλαιό Καρλόβασι ως οικισμός αναπτύσσεται γραμμικά ακολουθώντας τη γραμμή των λόφων πάνω στους οποίους είναι χτισμένος. Δυο μεγάλες γειτονιές αποτελούν τον οικισμό, η Ακαμάτρα και ο Γαλατάς.
Τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του χωριού και η πλούσια φύση αναδεικνύουν το Παλαιό Καρλόβασι ως έναν οικισμό ιδιαίτερου κάλλους για την ευρύτερη περιοχή της πόλης των Καρλοβασίων.
01
ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ
Το εκκλησάκι είναι χτισμένο σε σταυροειδή ρυθμό και αποτελεί το σήμα κατατεθέν της πόλης των Καρλοβασίων. Βρίσκεται ακριβώς πάνω από το Λιμάνι και το συγκεκριμένο σημείο φημίζεται για την εκπληκτική θέα προς τις απέναντι μικρασιατικές ακτές και προς ολόκληρη την πόλη των Καρλοβασίων.
Η ευρύτερη περιοχή παλιότερα ονομαζόταν Κάστρο. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 το σημείο χρησίμευε ως βίγλα, παρατηρητήριο, για την παρακολούθηση του εχθρικού στόλου. Το ίδιο πρέπει να συνέβαινε και κατά τα προηγούμενα χρόνια από όπου οι κάτοικοι της κοινότητας μπορούσαν να παρακολουθούν την εμφάνιση των πειρατικών πλοίων και να προφυλάσσονται από αυτά.
Το εκκλησάκι υπό την σημερινή του μορφή χτίστηκε, το έτος 1904, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πάνου Διακοσταμάτη με δαπάνη των ενοριτών του χωριού.
Κάθε χρόνο, στο εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας τελείται εσπερινός και θεία λειτουργία κατά την εορτή του Αγίου Πνεύματος.
Αποτελεί προσφιλή τόπο επίσκεψης των επισκεπτών της πόλης των Καρλοβασίων και μια βόλτα με τα πόδια από την πλατεία μέχρι το εκκλησάκι προσφέρει χαλάρωση και ευχαρίστηση.
Το σημείο δεν είναι προσβάσιμο σε οχήματα και αναπηρικά αμαξίδια.
02
ΝΑΟΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
Μία από τις τρεις πρώην ενορίες του Παλαιού Καρλοβασίου. Τα δομικά και τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά του ναού μάς επιτρέπουν να τοποθετήσουμε την ανέγερσή του στα πρώτα χρόνια του επανοικισμού της Σάμου στα τέλη του 16ου ή στις αρχές του 17ου αιώνα.
Το παρακείμενο κάστρο της περιοχής έδωσε στον ναό την παλιότερη ονομασία του «Παναγία Καστρινή».
Το εξαιρετικής τέχνης καμπαναριό, που ακολουθεί τον τύπο των νησιώτικων μαρμάρινων καμπαναριών, χτίστηκε το έτος 1862.
Το εσωτερικό του ναού χαρακτηρίζεται από ξυλόγλυπτο τέμπλο υψηλής τέχνης και ποικιλία παλαιών εικόνων που μας επιτρέπουν να παρακολουθήσουμε την κίνηση των ανθρώπων, τις αλλαγές των εποχών και την επίδρασή τους στον τοπικό πολιτισμό.
Οι τοιχογραφίες του ναού προστέθηκαν πρόσφατα κατά τη διάρκεια ανακαίνισης, το έτος 1995, με πρωτοβουλία του εκ Παλαιού Καρλοβασίου καταγομένου μητροπολίτη Σάμου, κυρού Ευσεβίου.
Ο ναός σήμερα τιμάται με πανηγυρικό τρόπο κατά την εορτή της Κοιμήσεως, τον Δεκαπενταύγουστο, με περιφορά Επιταφίου και με ιδιαίτερο τυπικό που περιλαμβάνει ειδική ακολουθία για την Κοίμηση και τα Εγκώμια της Θεοτόκου.
03
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
04
ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΟΥ ΑΝΑΠΛΙΩΤΗ
Πρόκειται για μια από τις παλαιότερες εκκλησίες της περιφέρειας των Καρλοβασίων. Στην είσοδο φέρει επιγραφή που τοποθετεί το χτίσιμο της εκκλησίας το έτος 1500, αλλά το πιθανότερο είναι να χτίστηκε αμέσως μετά τον επανοικισμό της Σάμου του 1575.
Το προσωνύμιο Αναπλιώτης δόθηκε από τους Πελοποννήσιους που κατέφυγαν ως πρόσφυγες στη Σάμο είτε το 1715, είτε το 1769.
Ο ναός ακολουθεί τον τύπο της τρουλαίας βασιλικής και μέχρι το 1875 ήταν ενοριακός ναός.
Οι εικόνες του τέμπλου ανάγονται στην πρώτη δεκαετία του 19ου αιώνα και αποτελούν έργο ενός σημαντικού καλλιτέχνη της εποχής, του Γεωργίου του Ιωάννου, Σαμίου.
Η εκκλησία δεν έχει δεχθεί νεότερες επεμβάσεις, με αποτέλεσμα να διατηρεί τα στοιχεία και τον χαρακτήρα των παλαιών εκκλησιών του νησιού.
05
ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
Είναι ο ενοριακός ναός του χωριού. Χτίστηκε κατά τους πρώτους χρόνους του επανοικισμού της Σάμου, στο τέλος του 16ου ή στις αρχές του 17ου αιώνα. Ακολουθεί τον τύπο της βασιλικής και είναι τρίκλιτος, με το κεντρικό κλίτος να είναι αφιερωμένο στη Γέννηση του Χριστού, το αριστερό να τιμάται στη μνήμη της Αγίας Αικατερίνης, ενώ το τρίτο κλίτος είναι αφιερωμένο στην Μεταμόρφωση του Χριστού. Ο ναός χαρακτηρίζεται από παλιό ξυλόγλυπτο τέμπλο και από εικόνες του 18ου και του 19ου αιώνα.
Η εκκλησία της Γεννήσεως στο Παλαιό διατηρεί με χαρακτηριστικό τρόπο το ύφος των παλαιών σαμιώτικων ενοριών και κυριολεκτικά αποπνέει άρωμα παραδοσιακής ευλάβειας και γνήσιας θρησκευτικότητας.
06
ΣΠΗΛΑΙΟ ΑΓΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Στη Δυτική μεριά του χωριού βρίσκεται το ξωκλήσι του Αγίου Αντωνίου, που βρίσκεται εντός σπηλιάς χαμηλού ύψους, αλλά με ικανό βάθος και παρουσία νερού. Πρόκειται για έναν χώρο φυσικού και πολιτιστικού κάλλους, στον οποίον αποτυπώνεται η συνήθεια των παλιότερων κατοίκων της Ελλάδας και της Σάμου να εξαγιάζουν «παράξενους» τόπους με την ίδρυση ναϊδρίων και την καθιέρωση θρησκευτικών τελετών εντός των χώρων αυτών. Σύμφωνα με τον ιστορικό Επαμεινώνδα Σταματιάδη, το σπήλαιο χρησίμευε παλιότερα ως ενδιαίτημα ασκητών.
Το εκκλησάκι υπάρχει ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα και αναφέρεται ως μετόχι της Ιεράς Μονής του Σινά. Σήμερα εντός του σπηλαίου εξακολουθεί να τελείται αγρυπνία και θεία λειτουργία στις 17 Ιανουαρίου, ημέρα εορτής του τιμώμενου Αγίου.
Σε απόσταση 300 μέτρων προς τα δυτικά, βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, όπου υπάρχει πηγή με καθαρό νερό και ένα τεράστιο πλατάνι.
Η διαδρομή δεν είναι προσβάσιμη σε οχήματα.
07
ΠΕΤΡΙΝΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΛΕΚΚΑ - ΠΑΛΑΙΟ
08
ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ
Πρόκειται για ένα μικρό μοναστηράκι με εκπληκτική θέα που έχει ταυτιστεί με την ιστορία του τόπου. Τιμάται στην μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, υπενθυμίζοντας την ιδιαίτερη σχέση της Σάμου με την γειτονική Πάτμο, όπου και το μεγάλο προσκύνημα του Θεολόγου. Παλιότερα ήταν μετόχι του μεγάλου μοναστηριού του Καρλοβάσου, της μονής του Προφήτου Ηλιού.
Είναι γυναικείο μοναστήρι, το οποίο παλιότερα έφτασε να φιλοξενεί περί τις 16 μοναχές. Στην είσοδο του ναού υπάρχει κτιτορική επιγραφή, στην οποία αναγράφεται ότι ο Καρλοβασίτης καπετάνιος, Μανόλης Αγγελίνας, ένας από τους πρωταγωνιστές της επανάστασης του 1821, έδωσε χρήματα για την εκ βάθρων ανακαίνιση του ναού το έτος 1823. Μια σύγχρονη ανακαίνιση έδωσε στο μοναστήρι τη σημερινή του μορφή.
Οι παλιότερες εικόνες του μοναστηριού φυλάσσονται σήμερα στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Σάμου.